Versnellingsbak: alles wat je moet weten

Hoe werkt een versnellingsbak?

Een versnellingsbak, ook wel transmissie genoemd, regelt de overbrenging van de kracht van de motor naar de aandrijfwielen. Dit gebeurt door middel van verschillende tandwielen die in elkaar grijpen. Door steeds de overbrengingsverhouding aan te passen, kunnen de wielen steeds sneller draaien zonder dat de motor super veel toeren zou moeten maken. Hier is een simpele uitleg van hoe het werkt:

1. Motor: de motor produceert kracht, doordat de zuigers op en neer bewegen en zo de krukas laten draaien. De roterende kracht die door de motor wordt gegenereerd, wordt vervolgens via een as (het verlengde van de krukas) naar de versnellingsbak overgebracht.
2. Koppeling: de koppeling is een mechanisme dat de verbinding tussen de motor en de versnellingsbak tot stand brengt en verbreekt. Bij het intrappen van het koppelingspedaal wordt de aandrijfkracht van de motor naar de versnellingsbak tijdelijk onderbroken, waardoor je soepel van versnelling kunt veranderen. De koppeling bestaat uit verschillende onderdelen zoals de koppelingsplaat, drukgroep en het vliegwiel.
3. Tandwielen: in de versnellingsbak bevinden zich meerdere tandwielen met verschillende groottes en tandverhoudingen. Elk tandwielpaar is verantwoordelijk voor een specifieke versnelling. Door te schakelen, verander je van tandwielpaar, wat resulteert in variabele snelheden van de uitgangsas (aandrijfas) van de versnellingsbak. Grotere tandwielen geven meer koppel (ideaal voor lage snelheden en heuvels), terwijl kleinere tandwielen hogere snelheden mogelijk maken met minder koppel. Via een differentieel worden de krachten van de aandrijfas naar links en rechts opgesplitst om de wielen aan te drijven.
4. Schakelen: bij handmatige versnellingsbakken bedien je de versnellingen met een pook, waarbij je de koppeling intrapt om de tandwielen vrij te maken en vervolgens de pook verplaatst om een ander tandwielpaar te selecteren. Bij automatische versnellingsbakken gebeurt dit proces automatisch dankzij een hydraulisch systeem of een elektronische besturingseenheid (ECU). De automatische versnellingsbak detecteert de snelheid van de auto, het gaspedaalgebruik en andere factoren om automatisch de juiste versnelling te kiezen en soepel te schakelen zonder input van de bestuurder.

Waardoor slijt een versnellingsbak?

Net als elk mechanisch onderdeel, slijt een versnellingsbak na verloop van tijd. Er schuiven en draaien immers continu tandwielen langs en tegen elkaar. Er zijn wel een aantal factoren die ervoor kunnen zorgen dat een versnellingsbak extra snel slijt:

1. Gebrek aan onderhoud: regelmatige olie- en vloeistofverversingen zijn erg belangrijk. Gebrek hieraan kan leiden tot verhoogde wrijving tussen en dus slijtage van de tandwielen.
2. Ruw schakelen: onjuist gebruik van de koppeling en ruw schakelen kunnen zorgen voor een verhoogde belasting van de onderdelen en daarmee voor een snellere slijtage. Afhankelijk van de constructie van de versnellingsbak kan ook het tijdens het rijden laten rusten van de hand op de pook tot een verhoogde belasting van onderdelen leiden.
3. Overbelasting: zware belading of het trekken van zware aanhangers kan de belasting op de versnellingsbak verhogen.
4. Hitte: overmatige hitte kan de kwaliteit van de transmissieolie verminderen, wat leidt tot verhoogde slijtage.

Hoe merk je dat de versnellingsbak is versleten?

Het slijten van een versnellingsbak kan op verschillende manieren merkbaar worden. Bij een voertuig met handgeschakelde transmissie kan het lastiger worden om te schakelen tussen de versnellingen. Bij een automatische transmissie merk je slijtage vooral aan onverwachte schakelmomenten en/of het ‘slippen’ van de versnellingsbak. Slippen betekent dat de motor toeren maakt zonder dat de auto goed versnelt. Verder kan het zijn dat je ongebruikelijke (bij)geluiden hoort, of dat de auto tijdens het rijden trilt of schokt. Ligt er ter hoogte van de versnellingsbak vloeistof onder de auto? Dan kan er een lekkage zijn. Laat daar bijtijds naar kijken, want bij te weinig olie kan er teveel interne wrijving ontstaan. Dat leidt tot extra slijtage en mogelijk zelfs oververhitting. Bij de nieuwste auto’s wordt het met een waarschuwingslampje op het dashboard aangegeven als er iets mis is met de versnellingsbak. Toch is het aan te bevelen om ook als je zelf een van deze symptomen opmerkt en er geen lampje brandt, toch je auto te laten controleren bij de garage.

Versnellingsbak reviseren of vervangen?

Wanneer het duidelijk is dat je versnellingsbak een probleem heeft, moet er uiteraard een oplossing worden gezocht. Als het aan de koppeling ligt, is het vrij eenvoudig. Dan wordt de koppeling vervangen. Als het probleem echt in de versnellingsbak zelf zit, wordt het een ander verhaal. Dan sta je voor de keuze reviseren of vervangen. Beide opties hebben hun voor- en nadelen, afhankelijk van de situatie.

Versnellingsbak reviseren

Bij reviseren wordt de versnellingsbak gedemonteerd, gereinigd en worden versleten onderdelen vervangen. Dit is vaak een goedkoper alternatief dan volledige vervanging.

Voordelen

• Kostenbesparend: meestal is reviseren goedkoper dan de aanschaf van een nieuwe versnellingsbak.
• Behoud van originele versnellingsbak: de oorspronkelijke versnellingsbak blijft behouden, wat kan bijdragen aan het behoud van de oorspronkelijke rijervaring of de originaliteit van de auto. Er is ook een duurzaamheidsvoordeel: door alleen de versleten onderdelen te vervangen en de rest te reinigen, hoeft er geen volledig nieuwe versnellingsbak geproduceerd te worden, wat grondstoffen bespaart.

Nadelen

• Tijdrovend: het reviseren kan langer duren dan vervangen, waardoor deze optie vanwege arbeidskosten mogelijk toch duurder is dan vervanging.
• Mogelijk minder lange levensduur: onderdelen die bij revisie nog niet versleten waren, kunnen dat kort daarna wel zijn, waardoor problemen terugkeren.

Versnellingsbak vervangen

Een volledige vervanging houdt in dat de oude versnellingsbak in zijn geheel wordt verwijderd en een nieuwe wordt geïnstalleerd.

Voordelen

• Duurzaam: een nieuwe versnellingsbak gaat in principe langer mee en is betrouwbaarder dan een gereviseerd exemplaar.
• Sneller: het vervangen van de versnellingsbak is vaak sneller uitgevoerd dan een revisie.

Nadelen

• Kosten: een nieuwe versnellingsbak is vaak duurder dan een gereviseerde.
• Compatibiliteit: een nieuwe versnellingsbak is mogelijk niet meer leverbaar en dan moet een ander type worden gevonden dat toch past in jouw auto.

Wat is goedkoper: reviseren of vervangen?

Zoals hierboven al een beetje is besproken, is het in principe voordeliger om een versnellingsbak te reviseren dan hem te vervangen. Reviseren kan echter tijdrovend zijn, waardoor het vanwege de arbeidskosten van een garage mogelijk toch duurder is om te reviseren dan de versnellingsbak te vervangen. We geven een aantal algemene schattingen:

• Kosten reviseren: de kosten voor het reviseren van een versnellingsbak kunnen variëren van 500 tot 1.500 euro, afhankelijk van de complexiteit van de reparatie en de benodigde onderdelen.
• Kosten vervangen: het vervangen van een versnellingsbak kan aanzienlijk duurder zijn, met kosten variërend van 1.500 tot 4.000 euro of meer, afhankelijk van of je kiest voor een nieuwe, een al eerder gereviseerde of een tweedehands versnellingsbak.