Schokdempers vervangen
De schokdempers zorgen niet alleen voor comfort, maar dragen ook bij aan veilig en voorspelbaar weggedrag van een auto. Belangrijk is om te weten hoe lang schokdempers in goede conditie blijven, wanneer ze vervangen moeten worden en hoe je dat het beste kunt aanpakken.
Hobbels, kuilen en andere oneffenheden
Wat doet een schokdemper of schokbreker? De naam verraadt zijn functie al een beetje. Een schokdemper dempt namelijk de oneffenheden van het wegdek. Hij voorkomt dat schokken, trillingen en onbalans vanuit het onderstel worden doorgegeven aan de koets en daarmee de inzittenden. Dat is lekker comfortabel, maar ook goed voor de veiligheid. Zonder schokdempers zou de auto bij iedere hobbel gaan stuiteren, wat de auto zeker op hogere snelheden instabiel zou maken. Je staat er misschien niet bij stil, maar de schokdempers zijn dus een belangrijk onderdeel van de auto.
Complexe constructie
Een schokdemper bestaat normaal gesproken uit een cilinder gevuld met olie en een zuiger. Wanneer de auto over een hobbel of oneffenheid in de weg gaat, wordt de schokdemper ingedrukt. Dit zorgt ervoor dat in de cilinder de zuiger door de olie beweegt, waarbij de weerstand wordt geabsorbeerd via kleine openingen die de olie vertragen. Samen met de veren zorgen schokdempers ervoor dat de beweging van de auto wordt gedempt en de auto niet onnodig op en neer gaat stuiteren. Hierdoor houden de banden beter en langer contact met de weg. Dat resulteert in veilig weggedrag, met onder alle omstandigheden voldoende grip en tractie.
Bij auto’s uit een hogere prijsklasse is de kans groot dat er moderne, dynamische of instelbare schokdempers gemonteerd zijn. In grote lijnen maken we onderscheid tussen de volgende soorten schokdempers:
- Hydraulische schokdempers, het meest gangbare type schokdemper. Ze werken op basis van hydraulische vloeistof (olie) die door kleppen wordt geleid, waardoor de demping wordt geregeld. Wanneer de zuiger beweegt, wordt de olie door de kleppen gedwongen, waardoor de beweging wordt vertraagd en de schokken worden gedempt.
- Gasgevulde schokdempers: deze schokdempers bevatten naast olie ook stikstofgas onder druk. Dit helpt om de dempingseigenschappen te verbeteren en voorkomt dat de olie bij intensief gebruik of sportief rijgedrag overbelast raakt.
- Elektronisch verstelbare schokdempers: dit type schokdemper maakt gebruik van elektronische sensoren en regelaars om de demping vliegensvlug aan te passen. Hierdoor kun je de rijervaring naar wens afstemmen op verschillende omstandigheden, zoals sportief rijden of comfortabel cruisen.
- Luchtvering: in sommige gevallen gebruiken voertuigen luchtvering in combinatie met schokdempers. Luchtvering maakt gebruik van luchtbalgen, die helpen om de rijhoogte van de auto aan te passen en de demping te regelen.
- Monotube en twintube schokdempers: deze categorieën onderscheiden twee verschillende vormen van de interne constructie van de schokdemper. Monotube schokdempers hebben één buis met olie en gas; twintube schokdempers hebben twee buizen, eentje voor olie en eentje voor het gas. Hierdoor kunnen die zich sneller aanpassen aan veranderende wegomstandigheden en dempingskarakteristieken.
- Actieve schokdempers: deze geavanceerde schokdempers passen zich continu aan veranderende rijomstandigheden aan. Ze gebruiken elektronische systemen om de demping razendsnel aan te passen voor een optimale balans tussen comfort en een sportieve wegligging.
- Progressieve en lineaire schokdempers: deze termen verwijzen naar de manier waarop de dempingseigenschappen veranderen naarmate de schokdemper wordt samengedrukt. Progressieve schokdempers bieden geleidelijk toenemende demping naarmate de beweging intenser wordt; lineaire schokdempers bieden een constante demping.
De keuze voor het type schokdemper hangt af van het type voertuig, het beoogde gebruik en de gewenste rijervaring. Verschillende schokdempers kunnen verschillende voordelen bieden, zoals een betere controle, comfort of aanpassingsvermogen aan diverse omstandigheden. Je kunt je voorstellen dat een terreinwagen gebaat is bij andere schokdempers dan een comfortabele limousine of een stug geveerde sportwagen.
Levensduur en slijtage
Schokdempers slijten. Niet alleen bij sportief weggedrag, maar ook bij normaal gebruik. Wel kun je er eenvoudig voor zorgen dat ze langer meegaan. Er is niet zo veel dat je op gebied van onderhoud aan een schokdemper kunt doen. Wel kun je je rijstijl aanpassen zodat schokdempers niet onnodig zwaar op de proef worden gesteld. De belangrijkste tip: rij rustig over verkeersdrempels. De ene verkeersdrempel is hoger dan de andere, maar bij de meeste stevige drempels veert een schokdemper al gauw maximaal in en uit. Je kunt je voorstellen dat dat een grote belasting is voor het onderdeel. Dat is voor een keer niet erg, want daar is een schokdemper voor gemaakt. Maar op de lange termijn zorgt dit wel voor een kortere levensduur. Overigens worden ook de overige delen van de wielophanging zwaar belast als je hard over een verkeersdrempel rijdt.
Versleten of niet?
Hoe merk je dat de schokdemper is versleten? De eerste tekenen zijn meestal olie- en roestsporen en verdroogde rubbers. Op een gegeven moment dempt de schokdemper ook niet goed meer. Dat kun je merken, bijvoorbeeld wanneer de auto blijft deinen na oneffenheden in het wegdek of dat de auto verder overhelt in een bocht of bij het remmen. Dan is de kans groot dat de schokdempers aan vervanging toe zijn.
De ene auto heeft een steviger demping dan de andere en ook neemt de werking slechts zeer geleidelijk af. Vaak is het zo dat je als berijder van een auto niet merkt dat geleidelijk de werking van de schokdempers afneemt. ‘Je slijt met de auto mee’, hoor je dan vaak in de garage.
Vuistregel
Hoe weet je of je auto meer deint en overhelt dan dat hij hoort te doen? Een eenvoudige vuistregel is dat een auto maximaal twee keer nadeint nadat je over een grote oneffenheid bent gereden. Bijvoorbeeld: je rijdt een drempel af, de auto veert in bij de ‘landing’, de auto veert weer uit, veert weer iets in en veert terug naar de normale positie. Deint de auto hierna nog een keer, dan is de schokbreker aan vervanging toe.
Als de schokdempers heel erg versleten zijn, merk je dat ook in andere situaties. Misschien heb je bijvoorbeeld wel gemerkt dat je bepaalde glooiingen in het wegdek meer voelt dan eerst. Als een schokdemper in het geheel niet meer dempt, dan kan het betreffende wiel zelfs gaan stuiteren op vlak wegdek. Buiten de auto kan je dit zien, in de auto merk je dit aan een trilling in de auto. Als dit het geval is, vervang de schokdemper dan zo snel mogelijk. Het stuiteren is niet alleen oncomfortabel, het maakt de auto ook instabiel, zorgt voor een grotere belasting van de wielophanging en zorgt er bovendien voor dat de band harder en/of verkeerd slijt. Meteen vervangen dus! Bij normaal gebruik gaan schokdempers drie à vier jaar mee.
Schokdemper vervangen
Vervang altijd de schokdemper zowel links als rechts. Als bijvoorbeeld de schokdemper links aan vervanging toe is, duurt het niet lang voordat rechts ook vervangen moet worden. Bovendien zorgt de combinatie van een nieuwe en oude schokdemper op één as altijd voor een ongelijke demping, want een nieuwe schokdemper doet het altijd beter dan een gebruikte.
Als de schokdempers vervangen moeten worden, is het aan te raden om dit te laten doen bij een professioneel garagebedrijf. Zij hebben de geschikte apparatuur en kennis altijd in huis. Dat is vaak geen goedkope ingreep: hou rekening met bedragen tussen de 350 en 700 euro, afhankelijk van merk en type auto.
Zelf doen?
Door zelf de schokdempers te vervangen, kun je aanzienlijk besparen op deze onderhoudskosten. Daarvoor zul je wel redelijk handig moeten zijn en over enige sleutelervaring moeten beschikken. Behalve uiteraard een set nieuwe schokdempers heb je daarvoor nodig: een ratelset of slagmoerschroevendraaier, een rubberen of plastic hamer, een krik, assteunen, een versnellingsbaksteun/krik, een breekijzer, een momentsleutel en Locktight.
Schokdempers achteras
Hoe vervang je een set schokdempers? Dat hangt er vanaf of je dat bij de voor- of achteras doet. Bij de achteras is dit vrij eenvoudig. Het is in grote lijnen een kwestie van de oude schokdemper losschroeven en de nieuwe weer monteren. Hiervoor moet de auto uiteraard van de grond staan en moeten eerst de wielen gedemonteerd. Niet alleen moet de auto worden ondersteund met een krik, ook moet de achteras worden ondersteund. Vaak wordt deze namelijk op zijn plaats gehouden door de schokdempers. Schroef je die los, dan komt de achteras (een stuk) naar beneden.
Schokdempers vooras
Bij de vooras zit schokdemper vaak in de veerpoot in plaats van ernaast. Als de veerpoot ook aan vervanging toe is, is dat geen probleem. Dan haal je de gehele unit los zoals bij de achteras. Moet echt alleen de schokdemper vervangen, dan zal je de veerpoot verder uit elkaar moeten halen om de schokdemper te kunnen vervangen. Dat zijn wat extra handelingen en je hebt speciale hulpstukken nodig om de veer op spanning te houden.
